De Twentse Schouwburg

Midden jaren ’50 gaat Enschede’s Vrije Toneel spelen in de mooie nieuwe Twentse Schouwburg: “het bal na” wordt echter afgeschaft. 

Op 18 november 1958 staat weer een thriller op het programma: Bonaventura van Charlotte Hastings. Zusters in een klooster maken zich gereed om vluchtelingen op te nemen die uitwijken voor het stijgende water van een grote rivier. Zuster Bonaventura tracht in het warnet van feiten de waarheid te achterhalen achter de dood van één van hen. “Dit enigszins verouderde, maar lang niet makkelijke stuk werd door EVT op uitstekende wijze vertolkt.” (1)

Het programmaboekje vertelt: “Het doet ons veel genoegen U thans welkom te kunnen heten in de Twente Schouwburg. … Wij behoeven niet meer mensen teleur te stellen, doordat de kaarten uitverkocht zijn. Ook zijn we blij met de Twente Schouwburg vanwege de vele mogelijkheden die men hier bieden kan en die de voorstellingen ten goede komen.” (2)

In de jaren 50 krijgt de overheid een belangrijkere rol in de wereld van kunst en cultuur. Er worden met subsidies schouwburgen gebouwd door heel Nederland. Ook in Enschede wordt er een nieuwe voorziening gepland: de schouwburg in de Langestraat. Daar zetelt al sinds 1810 de Groote Sociëteit. Tot de grote brand van 1862 is de Soos vooral een gezelligheidsclub. Er wordt gebiljart, gekaart, gelezen, gerookt en geconverseerd, vrouwen en mannen strikt gescheiden. Na de brand komen er culturele bijeenkomsten in het nieuwe gebouw. In de snel groeiende Twentse steden worden ook de eerste toneel- en muziekverenigingen opgericht. De sociëteit begint in 1885 een toneelvereniging, Tubantia. De uitvoering in december is tot op de dag van vandaag het jaarlijkse hoogtepunt van de sociëteit, “een traditie die moet blijven”.(3) 

In 1889 wordt er voor de Enschedese bevolking een schouwburgzaal gebouwd bij de Groote Sociëteit. Ook EVT heeft daar in de eerste jaren van de twintigste eeuw af en toe gespeeld. Na de tweede wereldoorlog voldoet het gebouw echter niet meer en verloedert snel. Samen met de gemeente wordt in 1952 een nieuw plan gepresenteerd. De oude schouwburg blijft bestaan, maar er wordt een geheel nieuwe grote zaal aan toegevoegd. In 1955 wordt deze als Twentse Schouwburg geopend. Er kunnen nu grote producties plaatsvinden en de techniek wordt tot één van de beste van Nederland gerekend. 

Twentse Schouwburg aan de Langestraat in 1957 (Stadsarchief: 047679)

Burgemeester Ko Wierenga zorgt midden jaren 80 voor een grootscheepse renovatie. Korte tijd later staat hij aan de wieg van een nieuw cultureel centrum dat in 2008 door koningin Beatrix geopend wordt. De Twentse Schouwburg gaat als Wilminktheater samen met het Muziekcentrum en de Grote KerkHerman Finkers maakt zich sterk voor het behoud van de kleine zaal van de schouwburg. Deze gaat onder de naam de Kleine Willem door. Het is “een klein pareltje” (4) met een rijke geschiedenis die dus teruggaat tot de schouwburg die de Groote Sociëteit in 1889 al opende. 

De opening van de Twentse Schouwburg heeft tot gevolg dat Ons Huis, het gebouw van de socialisten waar EVT altijd optreedt, de deuren sluit voor culturele en politieke bijeenkomsten. Wethouder Bout complimenteert EVT dat het aandurft de stap van een kleinere zaal naar de Twentse Schouwburg te nemen. “Een bewijs dat het EVT iets durft aan te pakken én dat het niveau der amateurgezelschappen stijgt.” (5) Het is echter ook een flinke uitdaging voor EVT. Al snel roept de vereniging roept dan ook op tot een abonnementenactie: “De Twentsche schouwburg is groot en we hebben nog abonnementskaarten in voorraad. U weet, de prijs is zeer laag gesteld.”(6) 

De overstap naar de Twentse Schouwburg heeft ook een andere consequentie. Wethouder Bout heeft al eerder de wens geuit: “na afloop geen bal” (7). EVT lijkt er een beetje gehoor aan te geven want in plaats van over een bal wordt er daarna in de advertenties gesproken over “dansen”. De Twentsche Schouwburg heeft geen geschikte ruimte voor het bal na. EVT durft dus daadwerkelijk iets aan te pakken als het na 55 jaar het bal definitief afschaft. 

Volgende keer: EVT werft binnen een week 250 abonnees bij particulieren en bedrijven, waaronder burgemeester Thomassen. Het wil ook meer stukken gaan spelen met een belangwekkende inhoud.

Referenties
(1) Tubantia, 17 november 1958
(2) Enschede’s Vrije Toneel, programma Bonaventura, 1958
(3) Tubantia, 11 december 2018
(4) Haverkate, H. (2010). Van schildersezel tot schouwburgzaal. Deel 15 Twente: Toen en nu. Zwolle: Waanders, p. 21
(5) Tubantia, 17 november 1958
(6) Enschede’s Vrije Toneel, programma Soubrette, 1959
(7) Tubantia, 25 oktober 1954