EVT speelt graag in de zaal van de sociaaldemocratische coöperatie Ons Huis. Daar huizen tegenwoordig een dansschool en een speelgoedwinkel.
Op 19 november 1913 speelt EVT Mevrouw Warren’s Bedrijf, een stuk van de Ierse socialist George Bernard Shaw. Het handelt over een moeder die uit economische noodzaak de prostitutie in gaat zodat haar dochter zich kan ontwikkelen. Als die dochter erachter komt dat haar moeder inmiddels een keten van hoerenkasten heeft en die niet op wil geven, besluit ze verder alleen door het leven te gaan.
EVT heeft met dit stuk bijzonder veel succes: er zijn niet alleen vijf opvoeringen in Enschede, maar er wordt ook gespeeld bij een toneelwedstrijd van de Rederijkerskamer La Belle Espérance in Groningen. EVT wint de vierde prijs, een vergulde zilveren medaille. Gezien het grote aantal toneelclubs, waaronder de beste uit het land, is dit “zeker als een groot succes aan te merken”.(1)
Het optreden is ook het eerste van EVT in Ons Huis. Dit centrum van de sociaaldemocraten aan de Heurne is op 26 april 1913 geopend door de coöperatie Tot Steun in den Strijd. Deze is opgericht met geld dat tijdens de werkstaking van 1902 verzameld is tijdens de actie Kunst voor Enschedé. Henriette Roland Holst, dichteres en sociaal-democraat, spreekt op 1 mei 1902 de arbeiders toe in zaal Meierant (tegenwoordig Huize Avion), waar eerder Domela Nieuwenhuis optrad en iets later het eerste optreden van EVT plaats zal vinden. Samen met haar man Richard Roland Holst vindt ze bijna vijftig kunstenaars bereid om de stakers te steunen door het verkopen van kunstwerken. Onder hen zijn grote namen als de architect Hendrik Berlage, de schilder Jan Toorop, en de dichter Herman Gorter. Het levert een flink bedrag op, maar het is te laat om de staking vol te houden. Op initiatief van het echtpaar Roland Holst wordt het geld gestoken in de sociaaldemocratische coöperatie.
Pikant is dat Ons Huis is gevestigd in een villa van Gerrit Jan van Heek, een van de grootste fabrikanten van zijn tijd. Diens zoon Henny, eigenaar van de Boekelose Stoombleekerij, woont er tot 1911. Hij verkoopt de villa dan aan de Enschedese architect Kromhout van de Meer, niet wetende dat deze in opdracht van de coöperatie Tot Steun in den Strijd handelt. Bij de opening schrijft de sociaal-democratische krant De Nieuwe Tijd: “Het gebouw waarin door de meest bekende groot-industrieel de plannen waren beraamd tot de grootst mogelijke uitbuiting van het Twentsche proletariaat, is nu omgebouwd in een burcht voor de arbeidersbeweging.”(2)
Later worden er vele politieke vergaderingen en meetings gehouden in Ons Huis. De beheerder Van der Ziel vertelt: “Regelmatig kwamen er socialisten spreken en in de roerige stakingsjaren in de jaren twintig en dertig was het stampvol als vakbondsleiders de duivels, de textielfabrikanten, uit hun hemelen wilden ranselen. Dan hingen de mensen herhaaldelijk in de spanten en zag het zwart van het volk op straat.” (3)
In de tuin wordt een schouwburgzaal gebouwd met cafézaal. De goede akoestiek van de zaal wordt alom geprezen. Er is ruimte voor 800 toeschouwers. Dat is meer dan de 600 plaatsen van de schouwburgzaal van de Grote Sociëteit (tegenwoordig de Kleine Willem), de al sinds 1810 bestaande mannenclub voor de welgestelde klasse in Enschede.
Bij de opening zijn er onder andere tableaux onder leiding van Marie de Roode-Heijermans, de zus van de grote schrijver. Het aantal voorstellingen en concerten neemt na de opening snel toe. Ook EVT, dat eerder in de zaal van het Volksparkgebouw en in de schouwburgzaal van de Grote Sociëteit optrad, heeft vanaf 1913 bijna uitsluitend in Ons Huis gespeeld. De locatie boet aan belang in vanwege de komst van de Twentse Schouwburg in de jaren ‘50. Er zit dan nog bijna 15 jaar een bioscoop, Metropole. Het gebouw, inclusief de schouwburgzaal, bestaat vandaag de dag nog steeds: tegenwoordig zijn er dansschool Rico Latino en speelgoedwinkel Intertoys gevestigd.
Volgende keer: De Eerste Wereldoorlog maakt mede een einde aan de eerste bloeiperiode van EVT. Ze doen het niet volgens het boekje.
Referenties
(1) Tubantia, 17 februari 1914
(2) De Nieuwe Tijd, 3 mei 1913
(3) Nijhof, W. H (2014). Geschiedenis van Enschede. Apeldoorn: Valkenberg, p. 174.