Enschede heeft voor de Tweede Wereldoorlog een bruisend cultureel leven. Maar dat speelt zich helemaal af binnen de eigen zuil.
Op 7 mei 1927 viert EVT het 25-jarig bestaan. De dag begint ermee dat Johan Dove en Jetje Dove-Heuvelink een serenade krijgen van arbeidersmuziekvereniging Excelsior. Daarna worden ze in open landauer naar de schouwburgzaal van Ons Huis gereden waar het jubileumfeest plaats vindt. Er zijn toespraken van twee van de oprichters, de heren Van Hummel en Zwolman. Ook voeren de heer Alfred Lorjé, voorzitter van de feestcommissie, en de heer Wagelaar, ook een oprichter, het woord. Er worden fraaie herinneringsmedailles uitgereikt. Met name meneer en mevrouw Dove worden in het zonnetje gezet: ze worden de stuwkracht van de vereniging genoemd. Maar ook regisseur Wijnberg en souffleur Nijhuis worden bedankt. Na afloop van het officiële gedeelte wordt de klucht Een Pootig Wijfje opgevoerd en is er een bal met prijsdansen.
Enschede heeft in de jaren ’20 een bloeiend cultureel leven. In 1926 zijn er in een periode van zeven maanden ruim 1.500 uitvoeringen, gemiddeld meer dan zeven per dag. “In alle geval heeft de gemeente van al die feestvreugde het voordeel gehad, dat ongeveer 45.000 gulden aan vermakelijkheidsbelasting werd ontvangen.” (1)
Dit culturele leven is in de jaren voor de oorlog sterk verbonden met de eigen christelijke, katholieke, sociaal-democratische of vrij-socialistische groep oftewel ‘zuil’. EVT werkt daarbij samen met andere organisaties met een vrije socialistische grondslag, zoals arbeidersmuziekvereniging Excelsior, zangvereniging Geluk door Vrijheid en kinderkoor De Jonge Proletaar. Oprichters van EVT Johan Dove en Mattheus Minnegal zijn betrokken geweest bij de oprichting van de zangvereniging en Dove is penningmeester bij Excelsior. Deze arbeidersmuziekvereniging speelt vaak bij optredens van EVT en EVT treedt ook op bij concerten van Excelsior. De Vereniging voor Volksontwikkeling is een soort koepel die kunstavonden organiseert in Ons Huis waar EVT – vaak samen met andere vrije socialistische verenigingen – optreedt.
Het zilveren jubileum van EVT laat ook weer de verzuiling zien. Aanwezig zijn culturele verenigingen met een vrije socialistische grondslag: arbeidersmuziekvereniging Excelsior, zangvereniging Geluk door Vrijheid, kinderkoor De Jonge Proletaar, toneelvereniging J.E.S. en mandolineclub Liberté. Maar ook socialistische belangenbehartigers zijn vertegenwoordigd, zoals de Vrijdenkersvereniging De Dageraad, het Plaatselijke Arbeiders Secretariaat, en het Algemeen Comité der Internationale Arbeidershulp. De afdeling Twente van de Blindenvereeniging met wie eerder een gezamenlijke voorstelling is gegeven, ontbreekt ook niet. Er worden mooie bloemstukken gestuurd door toneelverenigingen, die net iets meer op afstand staan, zoals het sociaaldemocratische Kunst na Arbeid. Verschillende particulieren en oud-leden van de vereniging sturen telegrafische en schriftelijke felicitaties. De heer Ziel, de beheerder van Ons Huis, biedt de vereniging ook nog een enveloppe met inhoud aan.
In de jaren ’20 en ’30 zijn er veel jubilea van verenigingen die net als EVT begin van de eeuw zijn opgericht en hun 20-, 25- of 30-jarig jubileum vieren. In verslagen van dergelijke jubilea blijkt dat men elkaar – net als bij het 25-jarig jubileum van EVT – over en weer met redes en cadeaus feliciteert. Maar men blijft wel steeds binnen de eigen zuil.
Volgende keer: Kapitalisme. Emancipatie. Racisme. Oorlog. Thema’s van nu zijn thema’s van toen. Maar er worden ook blijspelen opgevoerd: lachen, lachen, lachen!
Referenties
(1) Blonk, A. (1929). Fabrieken en mensen: Een sociografie van Enschede. Enschede: Twentsch Dagblad Tubantia, p.354