De socialisten steunen Enschede’s Vrije Toneel. Enschede’s Vrije Toneel steunt de socialisten. En de klassenstrijd is niet altijd zonder geweld.
Op 24 mei 1924 doet EVT mee aan een grote openbare vergadering in Ons Huis die de tocht herdenkt die 30 jaar eerder ondernomen is om het socialisme te verspreiden in Losser. De vergadering wordt geopend door de heer Minnegal, een van de oprichters van EVT. Bernard Lansink, de vader van enkele EVT-spelers, is bij de tocht geweest. Hij schetst hoe de pioniers in een zware strijd hebben bereikt dat de Twentse arbeiders zich meer bewust zijn geworden van de noodzaak tot strijd. Vervolgens laat EVT tableaus zien die de propagandatocht op passende wijze uitbeelden. Deze dragen volgens de Tubantia veel bij aan het slagen van de avond.
In 1894 trekken socialisten uit Enschede, waaronder Lansink, op een zondag in mei naar Losser om het socialisme te verkondigen. Ze worden opgewacht door de burgemeester, veldwachters en het volk dat uit de kerk komt. De burgemeester roept tot driemaal toe dat ze uiteen moeten gaan, maar de socialisten zijn dat niet van plan. Er ontstaat een handgemeen waarbij de socialisten stokken gebruiken, de veldwachters sabels en de kerkgangers rieken. Een van de socialisten heeft een pistool bij zich en schiet naar verluidt een gat in de mantel van de burgemeester, een knoop van het pak van een veldwachter en een kogel in de schouder van een tweede veldwachter. Eén van de betogers raakt zwaar gewond en overlijdt een maand later. Er komt een rechtszaak waarbij Jelle Troelstra, die dat jaar ook de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij opricht, de verdediging voert. Naast andere deelnemers moet ook Lansink voor 6 maanden de gevangenis in.
EVT laat met deze herdenking zien dat het zich actief inzet voor het socialisme. Er wordt regelmatig opgetreden bij 1 mei bijeenkomsten. Die van de vrije socialisten wel te verstaan, want die wordt apart van de bijeenkomsten van de sociaal-democraten georganiseerd. In 1923 is er bij zo’n bijeenkomst eerst een optocht waarin vaandels en banieren worden meegedragen. Daarna is er muziek door muziekvereniging Excelsior en zangvereniging Geluk door Vrijheid. Vervolgens is er een redevoering door Bart de Ligt, die spreekt over het verkorten van de werkweek, de tanende macht van de heersende klasse en een mogelijke nieuwe wereldoorlog. Er wordt een flink bedrag opgehaald voor stakers in Almelo. De bijeenkomst wordt afgesloten door een uitstekende opvoering door EVT van De vrouw is verplicht den man te volgen. Het is een blijspel, dus de titel zal niet letterlijk zijn bedoeld.
Daarnaast verzorgt EVT bijna jaarlijks een benefietoptreden. Dit komt bijvoorbeeld ten goede aan Russische weeskinderen, werklozen, dienstweigeraars of een nieuw gebouw voor de vakbond van de vrije socialisten, het Plaatselijke Arbeiders Secretariaat. Een bijzonder optreden is Het Licht in de Nacht van schrijver en vakbondsman Inte Onsman, waarin een blinde de hoofdrol speelt.
In maar liefst drie bladen wordt in 1937 melding gemaakt van een opvoering door EVT van Allerzielen ten bate van Rood Spanje dat de socialistische strijders steunt tegen de fascisten van Franco in de Spaanse burgeroorlog. Kameraden worden opgeroepen om naar het optreden van EVT in Ons Huis te komen. Er is nog overwogen een ander stuk te spelen omdat EVT Allerzielen al vaker heeft opgevoerd, maar daarvoor zijn de spelers toch te druk bezet. De avond is geslaagd: op basis van een entreeprijs van 35 cent is een bedrag van f93,22 afgedragen aan Rood Spanje. “Een voorbeeld dat navolging verdient.”(1)
Volgende week: Enschede heeft voor de Tweede Wereldoorlog een bruisend cultureel leven. Maar dat speelt zich helemaal af binnen de eigen zuil.
Referenties
(1) De Syndicalist, 12 juni 1937