Enschede’s Vrije Toneel pakt voor het 85-jarig jubileum groots uit met Bertolt Brecht. De vereniging blijkt een eigenzinnige club, maar het draait om het spelplezier.
Op 13 maart 1987 speelt EVT ter gelegenheid van het 85-jarig bestaan De Kaukasische Krijtkring van Bertolt Brecht, waarin twee vrouwen strijden om een kind. Voor de pauze is het stuk “sympathiek, maar tenenkrommend vanwege de krampachtigheid waarmee duidelijk wordt gemaakt dat er TONEEL gespeeld wordt.”(1) Na de pauze gaat het beter als EVT los komt van de theaterdogma’s van Brecht: “er wordt iets zichtbaar van het handelsmerk waarmee EVT 85 jaar jong is gebleven: vermakelijk, ietwat absurdistisch theater op niveau, dat ook nog ergens over gaat.”(1)
“Nieuwe stukken worden in overleg gekozen, zowel op initiatief van de spelers als van de regisseur.”(2) EVT heeft een voorkeur voor eenakters, absurdistisch getint werk en vrij modern repertoire zonder zich echt vast te willen leggen op een bepaalde stijl. Kwaliteit speelt in ieder geval een belangrijke rol: „We hebben een naam hoog te houden. In de regel grijpen we hoog met ons repertoire, dat betekent dat je ook diep kunt vallen.”(3) “Zo past ook dit Brecht-stuk weer uitstekend binnen de filosofie van EVT: het voortdurend beproeven van grenzen van het amateurtoneel.” (4)
Normaal spelen maar enkele leden van de vereniging in een bepaalde productie mee. Er kunnen dan meerdere producties per jaar gemaakt worden. Het stuk van Brecht vraagt echter om een grote bezetting. “De hele vereniging komt met zo’n 25 leden voor een groot deel nog in dubbelrollen op de planken in het muziektheaterstuk.”(4) De groep heeft wel nieuwe aanwas, maar ook een vaste kern: “De inzet en het enthousiasme binnen de groep is groot en er is weinig verloop: sommigen zijn al 12 tot 16 jaar lid.”(2) Dat heeft zijn voor- en nadelen: “Van de ene kant speelt het wel lekker met mensen die je al lang kent, maar je moet er ook voor oppassen, omdat je ook heel makkelijk steeds in dezelfde rol terugvalt.” (3)
Hans, de huidige voorzitter, zegt over de sfeer bij EVT in die jaren: “Het “vrije” is inmiddels minder actueel. In plaats van de sociale strijd gaat het meer om het plezier van de leden, zowel in het spelen, in elkaar, als in andere activiteiten. Het jaarlijkse EVTuitje is bijvoorbeeld een belangrijke gebeurtenis. Het spel blijft op hoog niveau. Er ontstaat zelfs, ook met meer “import” van buiten Enschede, een sfeer dat lidmaatschap van EVT leden de kans geeft om zich “in de kijker te spelen”, een opstap voor een carrière of een persoonlijke stralenkrans. Met de tijd verwaterde dit echter ook weer. De gemoedelijke sfeer “overwon””.
Waar de spelers trouw zijn, wordt variatie gezocht door steeds met een andere regisseur te werken. “Het voordeel daarvan is dat iedere regisseur weer andere invalshoeken en opvattingen heeft over spel en spelers, dus bij elke regisseur steek je weer wat op.” (2) “Het werkt goed om steeds met een nieuwe aanpak geconfronteerd te worden. Als je te lang op eenzelfde lijn zit, dan krijg je een bepaald stempeltje, daar moet je voor oppassen.” (3) De Krijtkring is geregisseerd door Frans Dresens, fagottist bij Opera Forum. “Men wilde een spektakel, men wilde zingen, men wilde een echte jubileum-voorstelling.” (5) Hij liep al enige tijd rond met min of meer afgeronde plannen voor een productie. Hij bewerkte het stuk, arrangeerde de muziek en regelde een pianist en accordeonist van het Conservatorium – “een duivelskunstenaar”. (6)
Dat spelers veel ervaring hebben en daarmee ook eigen ideeën maakt het voor de regisseur niet altijd makkelijk: “Het gebeurt regelmatig dat er heel wat discussie aan vooraf gaat voor iets een vaste vorm heeft gekregen.” (2) “Voor de een is het een uitlaatklep voor de spanning van een druk leven, voor de andere is het de mogelijkheid om totaal iets anders te doen, en totaal iemand anders te zijn, dan overdag.” (2) “Behalve geld kost het ook veel vrije tijd, zweet en soms tranen. (…) Voor de Krijtkring is er elke zaterdag gerepeteerd in een houten noodgebouwtje dat normaal gesproken dienst doet als peuterspeelzaal. (…) De beloning (de mogelijkheid tot het halen van applaus) staat vaak in geen verhouding tot de geleverde inspanningen.”(4)
Volgende keer: In de stukkeuze probeert EVT niet meer om veel mensen te trekken. Ze hebben een geheel eigen stijl die vooral fijnproevers naar het theater brengt.
Referenties
(1) Twentsche Courant, 14 maart 1987
(2) Huis aan Huis, midden jaren 80
(3) Tubantia, 6 november 1985
(4) Twentsche Courant, 12 maart 1987
(5) Tubantia, 13 maart 1987
(6) Tubantia, 16 maart 1987